Тёбен Къазаныш - Дагъыстанда тезги юртланы бириси, лап уллу юрт да дюр. Къачан да бизин юртлулар тазалыкъны болдурмакъ учун кёп тер тёгюп гьаракат этген, шо саялы да юртубуз алда лап да таза юртланы бириси эди. Юртну ичиндеги бавларда, бахчаларда терен чонкъ къаза буса, олардан сюеклер, башгъа алагъожалар чыгъагьаны белгили. Неге тюгюл, о замангъы талаплагьа гёре гьар адам чёпню-насны топуракъгьа басдыра болгъан. Уллулардан таба наслудан наслугьа шолай адиллик бериле гелген, шону юрютмеген адамны жавапгъа тарта болгъан алда. Жамият къоллайгъан ерге насны тёгеген адам лап да абурсуз гишиге гьисаплангъан.

Биз гьали о адилликни, яхшы мердешлени тас эте барабыз. Артдагъы 15 йылны ичинде Къазанышда тазалыкъгьа тийишли даражада агьамият берилмегени белгили. Адамлар сюйген ерге насны тёгюп турду, бизин юрт лап да нас юртланы бирисине айлангъан эди.

Бу йылдан башлап районну администрациям да, юртубузну башчысы Мустапа Къазакъов да тазалыкъ болдурувгъа айрыча агьамият бермеге башлады. Язбашда юртну башчысы, ерли депутатлар, охувчу яшлар да къуршалып, субботниклер оьтгерип, юртда тазалыкъ болдурулду. Бу ерде мен о ишге яхшы къошум этеген депутатланы эсгермеге сюемен. Олар - Ильяс Бийгишиев, Мухтар Закарьяев, Абдулла Аварханов, Руслан Гьажиханов, Абдулла Гьажиев. Озокъда, мунда бир затны эсге алайыкъ. Юртда тазалыкъны узакъ сакъламагъа да, болдурмагъа да къыйын, эгер о ишге бары да юртну халкъы бир йимик къуршалмаса.

Биз барыбыз да юртда тазалыкъ ёкъ деп сёйлемеге сюебиз. Тек о тазалыкъны болдурагьанлар оьзюбюз экенни унутабыз. Чёп-нас абзарыбыздан тайдырылып, кьайда ташланып къалса да къайырмайбыз. Ёл ягъагъа, кёпюр тюпге, оьзен бойлагьа ташлайгьанлар ёлукъмай къалмай. Шолай эте туруп, биз, уллулар, яшлагъа не уьлгю гёрсетебиз? Озокъда, нечакъы да адилли яшлар да бар. Олайлар дагьы да кёп болсун.Мен шу макъаланы язгъынча юртну кёбюсю еринден айландым. Ёл ягъалар, адамлар чёпню ташламасын деп, топуракъ тёгюлюп тегишленген. Тек, нетерсен, бош ерлеринден гирип чёп тёкмеге къарайгъанлар гьали де табыла. Гьей инсан, сен кимге ачув этесен? Бир нас да ёкъ ерге шолай этмеге яраймы?

Юртну орамларындан оьтеген машинлени есилери машиндеги бош шишаланы, пакетлени ёлгъа ташлай туруп оьтюп гете. Демек, оьзюню айбат машини таза болса, юзлер булан адамлар юрюйген ёл нас болса да, сайки, ярай деген терс ойгъа къуллукъ эте. О адамлар билмейми экен бизин ислам динде де «сен сюймейгенни, башгьагъа да этме» дейгенни.

Буссагьат юртда адамланы чёбюн жыймакъ учун бир трактор ва чёп ташыйгъан машин къуршалгъан. Олар сонгугюнлер чёпню ташып тайдыра. Юрт администрация юртну бир ягъасында дёрт де янын да бегетип, чёпню тёгеген ер этген, шонда къаравулчу да салгъан. Бу бек яхшы иш, жамиятны пайдасына олай ишлени дагьы да этмеге Мустапагъа Аллагь къуват берсин. Эгер биз тазалыкъ болдурувгъа алда йимик сувукъ-салкъын янашсакъ, табиатны гёзеллигин тас этер-биз, экология гьалны бузарбыз. Табиат оьзюне бажарывлу къарайгъанланы ша-багъатлай, бажарывсузланы такъсырлай деп айтыв бар. Шону учун биз барыбыз да яш наслуну табиатны сюймеге уьй-ретме тарыкъбыз. Очарда адамлар булан хабарлайгъанда, юрт администрацияны гьакимлери адамлагьа налоглар тёлегиз деп талап этегенге тамашалыкъ этип сёйлейгенлени эшитебиз. Шо налогланы за1манында бермеге тюшегенни англамагъа тарыкъбыз. Нечик чи, шо харжлар юртну ишлерине къолланагъан акъча. Жыйы-лагьан бары да налогланы аслам пайы юртну пайдасына бакъдырыла. Ерли оьз ишин оьзю юрютювню гьакъындагьы 131 номерли федерал законгьа гёре, юртлагьа дагьы башгъа бюджетден харж берилмей. Шо саялы мен айтмагьа сюемен, бизин администрацияны иши бизден гьасил бола деп. Биз бермеге тюшеген налогланы заманында берсек, юртда этилме тюшеген ишлени заманында кютмеге бажарылар.

М. Къазакъов администрациягьа сайлавлардан оьтюп юртну башчысы болуп тюшгенде, администрацияны бир техникасы да ёкъ эди. Гьали оьзлер амал этип, налогланы да кёмеклиги булан, юртгъа деп бир шынжырлы ДТ-75 трактор алды. Сонг да, 600 метрге Бугленавулгъа оьр башына ерли сув быргьылар салынды, сонг 70 метр дагьы да сув быргьылар да ремонт этилди. Сув булан халкъны таъмин этивде гьали де кёп иш этмеге герек, бу ишде де халкъны бирлиги болмагъа тюше. Дагьы да айтсакъ, Бугленавул ёлну, Бассейн авулгъа барагъан ёлланы онгарды, бу ишлеге бюджетни бир манаты да харжланмагьан, ерли налогланы харжына этилинген. Буссагьат юртда бары да сув быргъыланы, уллусу-гиччиси булан, узунлугъу 55 километрге чыгъа, бары да 5 линия бар. Шончакъы ердеги быргъыланы янгыртмагъа, къуллугьун кютмеге имканлыкъ да ёкъ. Ону учун районну оьлчсвюнде шолай ишлени кютеген айрыча бир къурум яратылса, юртлагьа кёмек болар эди деп эсибизге геле.

Юртну ичиндеги машин ёлланы онгара турмакъ ва сувланы масъаласын таъмин этмек, тазалыкъны болдурмакъ учун 1 экскаватор, 1 грейдер тарыкъ. Шоланы алмагьа ва юртну дагьы да оьзге ишлерине районну башчысы Даниял Хизриевич Шихсайитов кёмек этежегине инанаман.

Къазанышда гьали 16 минг адам яшай, юртну узунлугъу 15 чакъырымгъа ерли узатыла, генглиги де 5 - 6 чакъырым бардыр. Уллу юртну уллу масъалалары да болагьаны белгили. Шоланы барыбыз да къуршалып, жамиятны кёмеклиги булан чечмеге тарыкъ. Бу ерде оьзюмню бир нече пикруларымны да аян этмеге сюемен. Гьар авулда шонда яшайгъан адамланы арасындан айырып комитетлер къурса яхшы. Шо адамлар шо авулну, кварталны тазалыгъына, ёлларына, гьайван, малым ерлешдиривге ва башгъа тарыкълы масъалаларына тергев берип, администрация ва ерли депутатлар булан бирлешип ишлесе яхшы болур. Юртгъа жаны авруйгъан уланлар шо пикруну якълар деп ойлашаман.

Биз гьали алдагьы девюрлерде йимик яшамагьа болмайбыз, яшав янгы талапла-ны алгъа сала, биригип-сыкълашып ча-лышмагьа тарыкъ. Къазанышны халкъы хыйлы къыйынлыкълардан чыкъгъан, гьали де чыгъажакъбыз. Олай ишлерде бизин уллаталарыбызны топлангъан сынаву бар.

Магьмут ГЬАЖИЕВ.
Тёбен Къазаныш юрт.