Дагъыстандагъы юртланы арасында Тёбен Къазаныш лап да уллу юртланы бириси. Уллу юртну уллу масъалалары дегенлей, Тёбен Къазанышда бугюнлерде халкъны арасында гьар тюрлю раизисизликлер тувдурагьан масъалалар бар. Юртгьа баргьанда, къардашлар, хоншулар шо масъалаланы гьакъында неге язмайсыз, къуру макътав макъалалар чыгъарасыз деген оьпкелевлени эшитебиз.

Гертилей де, артдагьы вакътини ичинде Тёбен Къазанышда админнстрацияны башчысы болуп оьз заманында бир нече адам ишледи. 2010-нчу йылны гюзюнде Мустапа Къазакъов юрт администрацияны башчысы болуп чалышма башлады. Ол ншлеме башлагъанлы бугюнлерде эки йылдан кёп бола. Халкъны разнсизликлерин де тергевге алып, мен юртну аамннистрациясыны башчысы Мустапа КЪАЗАКЪОВ булан лакъырлашыв оьтгердим.

1988-нчи йыпда ДГПИ-ге охума тюшюп, 1992-нчи йылда охувун тамамлагъан. Институтда охуйгьан йылларында ол касбусуна гёре ата юртундагьы оьзю охугьан I номерли орта школада ишлеген.

1994-нчю йылда Буйнакск шагьар милицияны бёлюгюне гьакъылбалыкь болмагьан яшланы ишлерине къарайгьан инспекторну къуллугьуна ишлеме  тюшген. Буйнакск шагьар милицияны бёлюгюнде ишлей туруп, 2000-нчи йылда хас техниканы бёлюгюню ёлбашчысыны къуллугьуна чыкъгьан.

2002-нчи йылны март айында МВД- ден оборонаны министерлигине чыгъып, Мычыгъыш Республикада ерлешген 27777 номерли асгер бёлюкде ОБМО батальонну гьар тюрлю къуллукъларында ишлей туруп, батальонну командирини заместителини къуллугъуна ерли гётерилген.

2009-нчу йылда 45 йыллыкъ чагъына етишгенде пенсиягъа чыгъып ата юртуна къайггъан. 2010-нчу йылда Тёбен Къазаныш юртну администрациясыны башчысына гьар тюрлю кьуллукъларында ишлеи туруп, батальонну командирини заместителини къуллугьуна ерли гётерилген.

2009-нчу йылда 45 йыллыкъ чагъына етишгенде пенсиягьа чыгьып ата юртуна къайтгъан. 2010-нчу йылда Тёбен Къазаныш юртну администрациясыны башчысына сайланып бугюнлеге ерли ишлеп тура.

-Мустапа Къазакъович, сиз Тёбен Къазаныш администрацияны башчысы болуп ишлеме башлагъанда башлап сизин алдыгъызда не масъалалар токътагьан эди?

-Биринчилеринден эсгерип айтсам, юртну ичи де, ягьалары да чёплюклерден толгьан эди. Биринчилей юртну чёплю­клерден тазалама башладым. Юртну ичинден Бетавулгьа барагъан «силленеген кёпюрню» янгыртдыкъ. Шо заман болгъунча адамлар учун эсгерилген кёпюрден юрюме къоркъунчлу эди. Дагъы да айтсам, адамлагъа участкалар гьисапда законсуз кюйде берилген топуракъланы къайтарма урундум ва ахырына чыкъдым. Юртну ортасында ишленме башланып ахырына чыкъмай къалгъан спортзалны ишлеп битдирдик. Гьали онда яшлар спортну кикбокс секциясында машгъул болалар.

-                      Яз геле, сиз сувну масъаласын эсгермедигиз. Тёбен Къазанышны кёп ерлеринде адамлардан, айрокъда язда сув етишмей, сув ёкъ деген кантланы эшнтебиз. Сувну масъаласы чечилеми?

-Тёбен Къазанышгъа сув гелеген 5 уллу магистрал линиялар бар. Оланы барысыны да мен ишге гелгенде гьалы бек бузукъ эди. Бары да затны бирден артына чыкъма бажарылмай. Алдагьы йылланы боюнда уллу янгурланы ташгьынларындан сонг, булай да бузукъ сув быргъыланы гьар еринден бузулуп ташгъын алып гетген гезиклер де болду. Шоланы барын да атын, оьлчевюн тутуп айтып турмасам да, быргъыланы бир нече чакъырымы янгыртылды.

Сув линияланы 6apында да алышдырма бизин гючюбюз ёкъ. Эсгерилген ташгъынлардан сонг янгыз сув быргъылар булан тюгюл, ташгъын гелтирген чёплюклер, ёлланы бузулгьан ерлери булан да доланма тюшдю.

Сув етишмейгенлик гьали кёп ерлерде бар. Бизин юрт гиччи тюгюл, йыл сайын яшайгьан адамланы да, къурулагьан ожакъланы да, яшавлукъ уьйлени де санаву арта. Шогъар гёре сув булан таъмин этилинеген масъала да дагьы да бек оьрчюй. Юртну бары да авулларына гезиги булан сагьатлагьа гёре сув йибериле.

-Сиз къурулагьан яшавлукъ уьйлени де санаву арта деп эегердш из. Яшавлукъ уьйлер къурмакъ учун участкалар ахырынчылай къачан берилген. Мен билеген кюйде, шолай участкалагьа харлы агьлюлер Тёбен Къазанышда гьали де кёп бар?

-Артдагьы гезик яшавлукъ уьйлер къурмакь учун участкалар 1997-нчи йылда берилген. Гертилей де, бугюнлерде уьйлер къурмакъ учун участкалар алмагъа арза берген агьлюлер 3 минге ювукъ бар. Алда берилеген участкаланы бир тайпа адамлар алып тургъан. Гертиден харлы, тийишли агьлюлер шолай имканлыкълардан арт­дагьы 15 йылланы узагъында магьрюм къалгъан. Администрациягьа гелген арзаланы арасында участка алма тийишли 700-800 агьлю бар. Тек Тёбен Къазанышны топуракъларында яшавлукъ уьйлер этме ихтияр берилген ерлер ёкъ.

-Бу масъалагьа гёре не иш этиле. Сиз да айтгъанлай, харлы адамлар яшавлукъ уьйлер къурмай дагьы да нече йыл кгьаражакъ?

-Тёбен Къазанышны Камай деген авлакъларында гележекде яшавлукъ уьйлер къурмагъа участкалар бермеге хыялыбыз бар. Бу ерни районну ёлбашчысы да, юртну халкъы да рази болуп сайлагьан. Тек гьалиге ерли эсгерилген авлакълар юрт хозяйство учун къолланагъан категориядан яшавлукъ уьйлер къурулмакъ учун деген категориягъа  гёчмеген. Шу масъаланы гьакъ­ында Дагьыстан Республиканы Гьукуматына кагъыз йиберилген. Оьрден ихтияр гелсе, тийишли агьлюлеге участкалар берилмей къалмажакъ,

-Яшавлукъ уьйлени гьакъында айтгьанда, гьалиге ерлн ишленип битген, адамлар яшап турагъан янгы къурулгъан авулларда газ, электрик ток, сув тартылгъанмы?

-Янгы авуллар деп эсгергенде «совхоз- бав», «чоргьалар», «эменлер», «оьткевюл» авулларда адамлар оьзлени гючю булан заманлыкьгьа газ тартгьан эди. Бугюнлерде районну бюджетинден де харж гёрсетилинип, адамланы оьзлени кёмеги де булан эсгерилген авуллагьа газ быргъылар ва электрик ток багьаналар да орнатылып, онгайлыкълар этилинип тура.

районну бюджетинден де харж гёрсетилинип, адамланы оьзлени кёмеги де булан эсгерилген авуллагьа газ быргъылар ва электрик ток багъаналар да орнатылып, онгайлыкълар этилинип тура.

-                      Тёбен Къазанышда башг]а масъа­лалар булан янаша ёлланы масъалалары да бар. Бир вакъти юртну ортасындагъы орамлар кьазылгьан кюйде къалып турду. Бу себеплерден адамланы оьпкелеп еёйлейгенлери де болду. Гьали ёлланы масъаласы нечикдир?

-Бизин юртдан оьтеген уллу ёлну онгармакъ масъаласы туврадан «Дагавтодорну» борчларына гире. Сиз де билеген кюйде, юртну ичине гирип гелеген ёлну бир башы асфальт салынып онгарылды. Сиз айтагъан орамлар къышны ортасында къазылгьанлыгьыны себеби бар эди. Бизин техникабызны ёкълугъун да гьисапгъа алгъанда, булай ишлени кьышда адамлар бираз бош заманда оланы кёмеклиги булан этмесек, оьзюбюзню гючюбюз чатмайгъанлыкъда эди.

Орамланы къазып сув быргъыланы алышдырдыкъ. Гьали энниден сонг да ёлла­ны онгаргьынча ерни тюбюнден салынгьан сув быргъыланы, канализация быргъыланы алышдырма къастлыбыз. Булай гезиклерде юртлулар бираз сабур болма, чыдама герек. Артдагьы йылланы узагъында адамланы гючю де булан кёп орамлагьа чакъа тёгюп онгардыкъ. Янгурлардан сонг уллу машинлер оьтген сонг ёлларда янгыдан къакъалар болуп бизин ишибизни сан яны да кемитиле.

-Юртну тёбен башындагъы тезден берли шаирлер шиърулар да багъышлап гелген Ханкёпюрден алда йимик гьали уллу машинлер юрюмей. Ону масъаласы чечилеген кюй ёкъму?

-Ханкёпюрню янгыртмакъ учун кёп харж маялар тарыкъ. Юртну бюджетини харжы булан ону янгыртма бажарылмай.

Гьалиге ерли эки ягьасына бизин къолубуздан гелеген ишлени де этип, алдына уллу машинлер чыгъып болмайгьан кюйде тогъаслар орнатгьан кюйде турабыз.

-Бизин юртну бюджетине харж кьайдан геле? Адамлар топуракь, мал-матагь налогланы тюзевлю кюйде тёлейми?

-Гертисин айтгьанда, бизин юртну бюд­жетине гелеген налог акъчаланы жыймакъ учун бир тюрлю чаралагъа урунма тюшеген гезиклер бола. Гьар тюрлю къуллукъларын кютмек учун администрациядан алынагъан справкаланы налоглар тёленгени  тасдыкъ этеген документин гёрсетмесе бермейбиз.

Справкалар тарыкъ болгьанда адамлар налогланы тёлемесе бажарылмайгьанны билип, шу гьал бираз къолайлашып тура. Ондан къайры да, яшавлукъ уьйлер де къуруп, тек уьйлени документлерин онгармай яшап турагьанлар бар. Шo себепден де бизге гелеген налоглар къыркъыла. Тек БТИ-ми къуллукъчулары да булан бу масъаланы чечив ёлларын ахтарып турабыз. Узакъ къалмай чечмеге шону булан бюджетни артдырмагьа да умутубуз бар.

Топуракъланы гьакъында айтгьанда, топуракь пайлары бар адамлар бар. Озокъда, топуракъ булан ишлеме сюегенлер гьали аз. Бир нече СПК, ЛПХ-лар бар. Бу йьш 500-600 гектар ерге будай чачылгъан. Озокъда, алда колхозланы табилигинде бавлар бар эди. Гьали олар бары да адамланы къолунда. Емишни заманында бавлар булан иайдаланагъанлар да бар. Тек, кёбюсю топуракъны ишлезме де сюймей, налогланы да тёлемей.

-Юртда маданият кьаласы бар. Ону иши нечик юрютюле. Яшёрюмлер де кьуршалып инчесаният, маданият чаралар оьтгерилеми?

-Юртдагъы маданият къаланы кьуллукъчулары гьар байрамгъа онгарыла. Школаларда да охуйгьан яшлар да къуршалып, гьар тюрлю чаралар оьтгериле. Гетген йыл буса Тёбен Къазанышны маданият къаласы Дагьыстанда биринчи ерни алды. Спортну гьакъында айтгъанда, юртну «бийлер бав» деген еринде спортзал къурулма башлангъан тек 2009-нчу йылдан берли харж гёрсетилмейгенге  ону иши тохталгъан. Буйнакск районну башчысы Даниил Шихсайитов эсгерилген залны федерал программагъа гийирмекни масаласын, гётерген. Озокъда, Тёбен Къазаныш йимик уллу юртда типовой зал ёкълугъу уллу кемчилик.

-Сизден гьасил бола буса , биринчилей юртда къайсы масъалалаиы чечер эдигиз?

-Биринчилей мен сувну масьаласын чечежек эдим. Бизин юртда сунну масъаласы мекенли кюйде чечилсин учун, азындан, 100 минг куб гиреген сув гьавуз болмагьа герек Шо заман юртагьлюлени уьйлеринден ара бёлмей сув гележек эди. Ондан сонг тийишли, гертиден де, харлы агьлюлеге яшавлукъ уьйлер къурмакь учун участкалар бережек эдим.

—Нечик ойлашасыз сизин ишигиз булан юртну халкъы разими?

-                      Бары да халкъны бир йимик рази этме бажарылмай. Мени ишиме разилер де, рази тюгюллер де бардыр. Гьар тюрлю масъа­лалар чечилгенде магьа гелип разилигин билдирегенлер де болгъан.

-Бу къуллукъда ишлеген болжалыгьыз битгенде янгыдан оьзюгюзню кандидатурагъызны салма къастыгьыз бармы?

-Буссагьат шогъар жавап берип болмайман. Халкъны разилигин алып болсам, яшав гёрсетер.

-Арив лакъыр болду. Кёп савболугьуз.

-Сизге де баракалла.

 Газета «Ёлдаш»  12.04.2013 год  Патимат БЕКЕЕВА.