ИШАРТЫ

                                                                    Набиюлла Магьамматов

             Яшайгъан  адамланы  санаву  бир  минг  500 ге  ювукъ.  Юртну  аты  къайдан  алынгъаны  белгисиз,  тек  кёбюсю  сёйленеген  хабарлагъа  гёре,  «ишни  арты» - деген  маънаны  англата.  Ишарты  юрт  19 нчу  юзйыллыкъны  экинчи  яртысында  къурулгъан  деп  айтыла.  Эрпели  якъдагъы  «Мадигин» - деген  юртну,  Надир  шахны  асгерлери  болма  ярай,  яллатып  тозгъанда,  адамлар  шу  ерге  гелип  яшама  башлагъан  дей.  Олар  яшама  ер  излей  туруп  сав  гюнню  гетерген.  Ахшам  болагъанда  « Шу  ер,  иш  арты,  болажакъ»,  деген.  Сайки  бизин  бугюнгю  ишибизни  арты,  точка,  деген  маънада. Биз,  гьалиги  адамлар  гьар  гюн  не  буса  да  бир  ишни  ахырына  чыгъарып  уьйренмегенбиз.  Кёбюсю  заманны  бош  йиберебиз.  О  девюрлерде  адамлар,  гюндюзлер  ишсиз  бир  мюгьлетни  де  оьтгермей  болгъан.  «Бу  гюн  не  иш  этгенсен,  тангала  не  иш  этежексен» - деген  соравлар, халкъ  арада  биринчи  даражалы ер  тута  болгъан. Башлап  бу  ерде  мюлк  тикген  адамны  аты  Асев  болгъан  дей.

            Шамилни  вакътисинде  пача  армиясы  бу  ерни  онгайлы  гёрюп,  юртдан  аз  аридеги  бетде оьзлеге  «крепость»  къургъан.  Апшерон  полкну  1816 нчы  йыл  Дербентден  гелтирип  мунна  гёчюрген  болгъан.  Полк  гетгенде  о  ерде  гиччирек  юрт  къалгъан.  Ерли  халкъ  огъар,  гьали де  «Къала» - дей.  Оьр  Ишарты,  деп  де  айтыла.  Эки  де  Ишартыланы  арасындагъы  майдан,  уьйлер  ишленип,  янгы  Ишарты  болуп, оланы  бир- бирине  къоша  тура. 

            Апшерон  полкну  солдатларыны  яшлары  учун  ачылгъан  школада  юртдагъы  яшланы  бирлери  де  охуй  болгъан.  Белгили  революционер  У.Буйнакский  де  шонда  охугъан.  А. Дюма,  Н.Пирогов,  М.Дахадаев,  Д.Коркмасов  да  Ишартыда  болгъан, бу  ерлени  арювлюгюне  гьайранлыкъ  этген. 

            1916 нчы  йыл  юртдагъы  школагъа  дарс  бермеге  рус  учительница,  Наталья  Ивановна  гелген.  Школаны  директоруболуп  латыш  Августин  Петрович  Скрабе,  деп  айтагъан  адам  ишлей  болгъан.  Олар  уьй-агьлю  болуп яшама  башлагъан.  Сонг  оланы  Къарабудахгентге  ишлеме  йиберген.  Сонггъу  йылларда  Скрабе  РСФСР ни  ат  къазангъан  учители  болгъан,  Буйнакск  шагьарда  биринчилей  ачылгъан  педучилищеде  дарс  берген. 

            Ишарты  юртда  билим  берив  ишни  гётерген  адамлар:  Ирази  Гьажиханов, Мухтар  Даидов,  Сапиюлла  Умаханов,  Агьмат  Жанбориев,  Иса  Темирбеков,  Абдулла  Заирбеков,  Нариман  Устарханов,  Шарапутдин  Акаев –Дагъыстан  Республиканы  ат  къазангъан  учители.  Далипов  Абуталип – филолог,   Республиканы  билим  беривюню  отличниги,  школаны  директору  болуп  да,  завуч  болуп  да  ишлеген.  1960 нчу  йылдан  берли  билим  берив  тармакъда.  Шо  йылдан  берли  школада  Джанбаев  Джанбав  да  ишлей.  Ол  да  Республиканы  ат  къазангъан  учители.  Бийболатова  Перзият  - билим  берив  тармакъны  отличниги. Алхуватов  Гьажи – Дагъыстан  Республикасыны  ат  къазангъан  учители,  РФ ни  билим  беривюню  отличниги. 

            Ишартыдан  чыкъгъан  белгили  адамланы  арасында:  Муртаза – гьажи  Пайзуллаев – политик;  Хадижат  Мустапаева – разведчик  къатын;  Жежейим  - юртда  биринчи  тракторист  къатын,  105  йыл  яшагъан;   Далгьат  ва  Заирхан  Темирбековлар – КПСС ни  райкомуну  бёлюклерини  ёлбашчылары;  Нажирбек  Атаев – республикада  белгили  бийивчю  болгъан;   Нураммат  Оьлмесов – филология  илмуланы  доктору. 

            Бийболатов  Расул – спортну  панкратион  журасындан  юниорланы  арасында  Евроазияны  чемпиону  болгъан,  халкъара  турнирлени  призёру.  Гафуров  Марат – панкратиондан  Дюньяны  чемпиону,  джу – джидзодан  4  керен  Дагъыстанны  чемпиону  болгъан.

            Афган  дав - агьвалатланы  ортакъчылары:   Шамилов  Нураммат,  Салимов  Вали  «Къызыл  юлдуз» - орденлери  булан  савгъатлангъан.  1999 нчу  йыл  Ботлих  районда  дав  агьвалатланы  вакътисинде  яралангъанлагъа  этген  кёмеги  учун,  прапорщик   Устарханов  Агьмат  «Къоччакълыкъны  ордени»   булан  савгъатлангъан.

            Авлакъдан  барагъан  ёл  агъачлыкъны  ичине  гирип, сонг  ачыкъ  ерге  чыгъып  уллу  генг  авлакъда  юрт  гёрюнсе,  башгъача  таъсирли  гьислер  тувула.  Шо  юрт  айрыча  гёрюнюшлю  экени  билине.  Шолай   юртлар  къумукъларда  эки  бар.  Бириси  Ишарты,  экинчиси  Къакъашураны  къырыйындагъы   Къакъамахи.  Ишартыны  дагъы  да  бир  оьзгечелиги,  денгизден  870 метр  бийикде  ерлешген.   Шо  бийикликде  Эрпели,  Оьркъазаныш  юртлар  да  бар.